Nawożenie roślin uprawnych, zarówno warzyw, owoców, jak również roślin ozdobnych jest nieodłącznym procesem pielęgnacji. Nawozy uzupełniają składniki odżywcze, które są niezbędne do prawidłowego wzrostu, kwitnienia czy owocowania. Wzmacniają rośliny, dzięki czemu te są bardziej odporne na ataki szkodników, a także na niekorzystne warunki atmosferyczne.

Aby nawóz był skuteczny, konieczne jest dobranie odpowiedniego preparatu, którego składniki będą odpowiadały potrzebom konkretnych roślin. Ważne jest również dawkowanie nawozu, a także sposób nawożenia oraz termin. Nie bez znaczenia jest również rodzaj nawozu.

Od lat trwa niekończący się „bój” zwolenników nawozów naturalnych ze zwolennikami nawozów syntetycznych. Każdy ma swoje argumenty i racje. Każdy rolnik, producent, ogrodnik powinien podjąć samodzielną decyzję odnośnie do sposobu nawożenia, popartą dogłębną analizą wszystkich dostępnych opcji. Poniżej przedstawiamy więc najważniejsze informacje dotyczące obu rodzajów nawozów.

Dlaczego nawożenie roślin jest koniecznie?

Nawożenie roślin uprawnych oraz ozdobnych to konieczność. Rośliny pobierają substancje odżywcze, niezbędne do wzrostu z gleby. W środowisku naturalnym, kiedy roślina obumiera, pobrane przez nią składniki wracają do ziemi, w wyniku procesu rozkładu. Dzięki temu, naturalna równowaga pierwiastków zostaje zachowana, a kolejne rośliny mają dostęp do niezbędnych składników odżywczych.

Sytuacja na polach uprawnych, czy w ogrodach wygląda inaczej. Warzywa, owoce, drzewa i kwiaty, które uprawiamy, pobierają niezbędne minerały z gleby, jednak w większości przypadków nie ma możliwości, aby wróciły one do ziemi. Plony są bowiem zbierane, a obumarłe rośliny usuwane. W ten sposób gleba ulega wyjałowieniu, substancji odżywczych jest coraz mniej, więc kolejne rośliny nie mają ich wystarczająco do odpowiedniego wzrostu. I to właśnie w celu uzupełnienia składników pokarmowych w glebie, konieczne jest stosowanie różnego rodzaju nawozów. Mogą to być nawozy naturalne oraz nawozy sztuczne/mineralne.

Jakich substancji potrzebują rośliny do prawidłowego wzrostu?

Wszystkie rośliny potrzebują do życia i wzrostu światła, wody, a także różnych mikro oraz makroelementów. Podstawowe makroelementy niezbędne do prawidłowego wzrostu roślin to:

• fosfor – niezbędny dla prawidłowego przebiegu procesu fotosyntezy, przemiany materii oraz oddychania u roślin, niedobór fosforu mocno osłabia rośliny a w szczególności ich system korzeniowy,

• azot – niezbędny do prawidłowego wzrostu roślin, ma duży wpływ na wielkość plonów,

• potas – niezbędny dla gospodarki wodnej roślin, wpływa na odporność roślin na suszę, a także mrozoodporność.

Potrzebne są też: wapń, magnez, żelazo, siarka, bor, cynk, chlor i molibden. Pierwiastki te są składnikiem większości stosowanych w rolnictwie i ogrodnictwie nawozów. Ich ilość, proporcje oraz dodatkowe substancje zależne są przeznaczenia nawozu, rodzaju uprawy oraz źródła pochodzenia nawozu. Dobór odpowiedniego do uprawy nawozu powinien być dostosowany do rodzaju i parametrów gleby występującej na terenie uprawy, a także do roślin, które są uprawiane.

Nawozy naturalne

Nawozy naturalne, inaczej organiczne to określenie stosowane w stosunku do nawozów, które są minimalnie przetwarzane, a obecne w nich składniki odżywcze pozostają w swoich naturalnych formach, w przeciwieństwie do nawozów sztucznych, gdzie są one wydobywane i rafinowane. Nawozy organiczne najczęściej wytwarzane są z odpadów zwierzęcych, roślinnych lub sproszkowanych minerałów.

Najbardziej znane i najczęściej wykorzystywane nawozy naturalne to kompost, obornik, a także mączka z bawełny oraz kości. Nawozy organiczne często sprzedawane są nie jako nawozy, lecz odżywki do gleby. Wynika to z tego, że ciężko jest określić dokładną zawartość oraz proporcje obecnych w nich składników odżywczych. Produkcja nawozów organicznych może odbywać się w fabrykach, jednak w przypadku takich nawozów jak kompost czy obornik, może to być gospodarstwo rolne czy hodowlane.

Nawozy organiczne – przykłady

Jak już wspomniano wcześniej, do najpopularniejszych nawozów naturalnych zaliczamy:

• Obornik – w jego skład wchodzi przefermentowany mocz i kał zwierząt, oraz ściółka w postaci słomy, kory, siana. W oborniku znajdują się wszystkie składniki mineralne niezbędne do zdrowego rozwoju oraz wzrostu roślin uprawnych, oraz ozdobnych. Co więcej, obornik dobrze wpływa też na fizyczne właściwości gleby. Obornik to nawóz wolno działający, proces jego całkowitej mineralizacji trwa nawet do 4 lat, przy czym po 2 latach efekty jego działania są na tyle duże, że należy brać je pod uwagę podczas planowania nawożenia uprawy.
• Kompost – to stały nawóz organiczny wytwarzany z odpadów roślinnych oraz zwierzęcych. Kompost powstaje w wyniku częściowego rozkładu tlenowego. W poprawnym procesie tworzenia kompostu bardzo ważną rolę odgrywają mikroorganizmy. Kompost najczęściej używany w jest w ogrodnictwie, rzadziej w rolnictwie.
• Gnojówka – to płynny nawóz organiczny, w którego składzie znajduje się przefermentowany mocz. Gnojówka charakteryzuje się znikomą zawartością fosforu, dlatego przy nawożeniu tym rodzajem nawozu, trzeba pamiętać o uzupełnieniu tego pierwiastka.
• Gnojowica – to również nawóz płynny, w skład którego wchodzą przefermentowane odchody zwierząt oraz woda. W gnojowicy znajdują się takie składniki odżywcze jak azot, fosfor, potas, wapń i magnez.
• Pomiot ptasi – to stały nawóz naturalny pochodzący z ptasich odchodów. Jego skład w dużej mierze zależy do gatunku ptaków, od których został pozyskany.

Mimo iż nazwa może sugerować, że skoro nawóz jest naturalny, to można go stosować bez żadnych ograniczeń, nie jest to prawda. Stosowanie każdego rodzaju nawozów wymaga przestrzegania odpowiednich dawek, terminów oraz sposobu nawożenia. Przejmuje się, że roczna dawka nawozu naturalnego nie może przekraczać 170 kilogramów azotu w postaci czystego składnika, na 1 hektar użytków rolnych.

Bardzo ważne, aby w procesie nawożenia, nawóz naturalny był dokładnie i równomiernie rozprowadzony, a także wymieszany z glebą. Do równomiernego roztrząsania nawozów stałych najlepiej stosować rozrzutniki, które zagwarantują szybkie i równomierne nawożenie. Nawozy płynne lub półpłynne zaleca się aplikować za pomocą specjalnych deszczowni, wozów asenizacyjnych lub aplikatorów doglebowych.

Wady i zalety stosowania nawozów naturalnych

Stosowanie nawozów naturalnych mogłoby wydawać się jedynym słusznym i prawidłowym rozwiązaniem, jednak warto mieć świadomość, że ma ono nie tylko zalety, ale również wady.

Do największych zalet nawozów naturalnych zaliczamy:

• Różnorodność naturalnych składników pokarmowych
• Pozytywny wpływ na strukturę gleby
• Wzbogacają mikroflorę gleby o materię organiczną
• Stosunkowo małe ryzyko przenawożenia.

Wady nawozów naturalnych to natomiast:

• Bardzo wolne działanie, rośliny mogą pobierać składniki odżywcze dopiero po ich mineralizacji, co czasami trwa nawet kilka lat;
• Wysoka cena w stosunku do nawozów mineralnych;
• Brak dokładnie określonego składu, możliwość niedoborów składników pokarmowych.

Nawozy sztuczne

Nawozy sztuczne inaczej nawozy mineralne są to związki i mieszaniny związków chemicznych, zawierające składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin. Nawozy mineralne dzielą się na jednoskładnikowe (azotowe, fosforowe, wapniowe, potasowe magnezowe itp.) i wieloskładnikowe (będące mieszanką fosforu, potasu i azotu, a także dodatkowych, wspomagających składników odżywczych).

Wszystkie nawozy mineralne mają ściśle określony skład i proporcje składników, dzięki czemu można z łatwością dobrać odpowiedni preparat dla potrzeb konkretnej uprawy. Nawozy sztuczne dzieli się też na nawozy płynne oraz granulowane. Nawozy mineralne charakteryzują się dużym skoncentrowaniem składników pokarmowych w postaci łatwo przyswajalnej przez rośliny, dzięki temu działają one dużo szybciej, niż nawozy naturalne i są bardzo wydajne.

Nawozy mineralne jednoskładnikowe – zastosowanie

Jeżeli chodzi o stosowanie nawozów sztucznych jednoskładnikowych, to doskonale sprawdzają się one w przypadku konieczności uzupełnienia gleby o konkretne składniki odżywcze, a także, kiedy chcemy szybko zakwasić lub odkwasić glebę. Aby jednak proces był skuteczny i bezpieczny konieczne są dokładne informacje o składzie gleby, a także o tym, jakie potrzeby nawozowe mają uprawiane rośliny. Nawozy jednoskładnikowe najczęściej wykorzystywane są w dużych uprawach rolnych, specjalizujących się w uprawie konkretnych gatunków roślin. Ich stosowanie niesie jednak spore ryzyko związane z degradacją gleb oraz niszczeniem naturalnej flory bakteryjnej gleby, spowodowane nawożeniem tylko wybranymi mikro i makroelementami.

Nawozy mineralne wieloskładnikowe – zastosowanie

W mniejszych i amatorskich uprawach, lepszym rozwiązaniem jest stosowanie nawozów wieloskładnikowych, które zawierają optymalną kompozycję składników mineralnych niezbędnych do prawidłowego odżywienia roślin. Wśród nawozów mineralnych wieloskładnikowych mamy do wyboru nawozy uniwersalne lub nawozy dedykowane dla konkretnych grup roślin – np. nawozy do iglaków, trawników, azalii itp. Nawozy wieloskładnikowe występują w postaci stałej – granulaty, proszki, lub płynnej, której najczęściej wymagają wykonania roztworu z wodą.

Nawozy mineralne – wady i zalety

Podobnie jak w przypadku nawozów naturalnych, stosowanie nawozów sztucznych posiada zarówno zalety, jak i wady. Do najistotniejszych zalet nawozów mineralnych zaliczamy:

• dużą wydajność,
• szybkie tempo działania,
• szybkie wchłanianie,
• mocno skoncentrowany skład,
• łatwość oraz szybkość aplikacji,
• poprawę jakości plonów,
• zwiększanie biomasy roślin uprawnych, która pozwala wchłaniać większą ilość dwutlenku węgla — pozytywny wpływ na środowisko.
• Jeżeli zaś chodzi o wady nawozów sztucznych, to należy wskazać takie jak:
• duże ryzyko przenawożenia,
• niekorzystny wpływ nawozów jednoskładnikowych na glebę,
• szybkie wyjaławianie gleby.

Podsumowanie

Stosowanie nawozów w rolnictwie oraz ogrodnictwie jest nieuniknione i niezbędne do zachowania dobrej kondycji roślin, oraz uzyskania zadowalających plonów. Wybierając rodzaj nawozów, warto kierować się zdrowym rozsądkiem. Warto wziąć pod uwagę parametry gleby, potrzeby roślin, a także wpływ nawozów na glebę i środowisko. Co istotne nawozy naturalne i sztuczne w większości przypadków mogą, a nawet powinny się uzupełniać. Mądre zarządzanie nawożeniem upraw, pozwoli uzyskać zadowalające efekty oraz minimalizować ryzyko i ewentualne zagrożenia płynące ze stosowania każdego rodzaju nawozów.