Nawozy naturalne są bardzo ważnym elementem produkcji rolnej. Obornik, gnojowica czy pomiot ptasi są powszechnie stosowane w uprawie różnego rodzaju warzyw i owoców. Użyźniają glebę, wzbogacają ją o cenne składniki odżywcze, co z kolei wpływa na jakość i wielkość plonów.

Warto wiedzieć, że nawożenie gruntów rolnych obwarowane jest przepisami, które określają między innymi terminy nawożenia. Jest to związane z tak zwanym Programem Działań z 2018 roku, który ma na celu zmniejszenie zanieczyszczenia gruntów i wód gruntowych azotanami. Dodajmy, że 7 lutego 2023 roku w życie weszło nowe rozporządzenie w sprawie tak zwanego programu azotanowego.

Zamiany w programie azotanowym

Zanim przejdziemy do terminarza nawożenia, przybliżymy zmiany, z którymi wiąże się nowe rozporządzenie. Przede wszystkim, nowe zasady:

• Dają możliwość wdrożenia elastycznego terminu wiosennego nawożenia;
• Wprowadzają nowy system obliczania maksymalnych dopuszczalnych dawek nawozów azotowych;
• Wprowadzają konieczność dodatkowych równoważników nawozowych dla ścieków oraz osadów ściekowych;
• Aktualizują wskaźniki produkcji nawozów naturalnych oraz zawartego w nich azotu.

Możliwość nawożenia już w lutym

Zamiany związane z nowym programem azotowym dają między innymi możliwość wcześniejszego stosowania nawozów. Dotyczy to okresu między 1 a ostatnim dniem lutego 2023, pod warunkiem, że średnia temperatura powietrza przekroczy próg 3 stopni Celsjusza – w przypadku upraw wieloletnich, upraw trwałych, trwałych użytków zielonych, a także roślin zasilanych jesienią. W przypadku pozostałych upraw średnia temperatura musi przekroczyć 5 stopni Celsjusza.

Rozporządzenie dokładnie wskazuje jak określić moment przejścia przez próg temperatur. Następuje on, kiedy przez 5 kolejnych dni, średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 3 lub 5 stopni Celsjusza.

Informacje na temat powiatów, w których nastąpiło przejście średniej dobowej temperatury przez próg odpowiednio 3 i 5 stopni Celsjusza jest publikowane każdego dnia, od 1 do ostatniego dnia lutego na stronie internetowej Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego.

Nawozy naturalne – terminy stosowania

Wspomniany wcześniej „Program działań…” z 27 lipca 2018 roku określa pozostałe obowiązujące terminy stosowania nawozów naturalnych pochodzenia zwierzęcego takich jak obornik, gnojówka, czy gnojowica.

Terminy są różne dla nawozów płynnych takich jak gnojówka i gnojowica, a także dla nawozów stałych takich jak pomiot ptasi i obornik. Ponadto, rolnicy muszą też przestrzegać określonego w programie rodzaju użytkowanych gruntów, a także ich położenia administracyjnego.

• Grunty rolne — W przypadku gruntów rolnych nawożenie nawozami azotowymi naturalnymi płynnymi i mineralnymi jest możliwe w terminie od 1 marca do 20 października, natomiast nawozami naturalnymi stałymi w terminie od 1 marca do 31 października.
• TUZ, uprawy wieloletnie i uprawy trwałe – w przypadku tego rodzaju użytków obowiązują dwa terminy nawożenia, zależne od rodzaju stosowanego nawozu. Nawozami azotowymi mineralnymi oraz nawozami naturalnymi płynnymi można nawozić od 1 marca do 31 października, natomiast nawozami naturalnymi stałymi w terminie od 1 marca do 30 listopada.

Od wymienionych terminów, możliwe są ustępstwa związane z opóźnieniem zbiorów lub warunkami atmosferycznymi, które uniemożliwiają wykonanie nawożenia zgodnie z terminami. W takich przypadkach konieczne jest jednak przedstawienie szczegółowej dokumentacji. Ważne również że graniczną datą stosowania nawozów naturalnych w każdym wypadku jest 30 listopada.

Odstępstwa od wytycznych w nawożeniu

Omówione wytyczne dotyczące terminów stosowania nawozów naturalnych stałych i płynnych posiadają pewne odstępstwa, dokładnie określone w rozporządzeniu. Odstępstwa te dotyczą nawożenia gruntów rolnych, na których uprawa zakładana jest jesienią, po późno zbieranych przedplonach takich jak kukurydza, burak cukrowy czy późne warzywa. W takim przypadku dopuszczalna dawka azotu w nawozach wieloskładnikowych nie może przekraczać 30kg/N/ha.

Co więcej, wymagana jest szczegółowa dokumentacja terminów zbiorów, nawożenia, a także rodzajów zastosowanych nawozów wraz z zastosowaną dawką. Ponadto należy udokumentować też termin wysiewu uprawy jesiennej.

Warto dodać, że na odstępstwo wpływają też warunki pogodowe panujące jesienią. Ekstremalne warunki pogodowe uniemożliwiające przeprowadzenie wszystkich zabiegów w odpowiednim czasie, mogą być argumentem pozwalającym na odstępstwo w kategoriach stosowania nawozów. W szczególności może mieć na to wpływ zbyt duża wilgotność lub zbytnie przesuszenie gleby. W takich przypadkach za graniczną datę nawożenia jesiennego uznaje się ostatni dzień listopada.

Sposób nawożenia

Pod względem przepisów uwzględnionych w „programie działań” istotne są nie tylko terminy stosowania nawozów naturalnych i mineralnych zawierających azot, ale również sposób ich aplikacji.

Przede wszystkim trzeba pamiętać o konieczności zachowania odpowiedniej odległości od wód powierzchniowych oraz szybkiego wymieszania nawozu z glebą, po to, aby zminimalizować parowanie azotu. Najpóźniej należy zrobić to najpóźniej kolejnego dnia po rozrzuceniu/ rozporządzeniu nawozu na gruncie. Im szybciej zostanie to zrobione, tym mniejsze będą straty azotu.

Podczas nawożenia, należy zachować następujące odległości od poszczególnych zbiorników wodnych:

Gnojowica

• o 10 metrów od jezior i zbiorników wodnych o powierzchni do 50 ha,
• o 10 metrów od naturalnych cieków wodnych
• o 10 metrów od rowów z wyłączeniem rowów o szerokości do 5 metrów liczonej od górnej krawędzi rowu
• o 10 metrów od kanałów.

Pozostałe nawozy z wyłączeniem gnojowicy

• o 5 metrów od jezior i zbiorników wodnych o powierzchni do 50 ha
• o 5 metrów od naturalnych cieków wodnych
• o 5 metrów od rowów
• o 5 metrów od kanałów

Wszystkie rodzaje nawozów

• o 20 metrów od brzegu jeziora i zbiorników wodnych o powierzchni powyżej 50 ha
• o 20 metrów od ujęć wody, jeżeli nie została ustanowiona strefa ochrona na podstawie przepisów ustawy z dnia 2- lipca 207 o Prawie Wodnym,
• o 20 metrów od obszarów morskiego pasa nadbrzeżnego.